Wapen en vlag

In oktober 1965 werd door de Stichting Dorpsbelangen Spijk besloten om een heraldisch embleem vast te stellen, zulks naar een ontwerp van ondergetekende. Getracht is om middels dit wapen het dorp in alle opzichten zoveel mogelijk te verzinnebeelden.

De heraldische beschrijving van het wapenschild luidt
“Het schild doorsneden:
I. Gedeeld, rechts : in goed, half gekapt van lazuur (blauw), een verkort Andreaskruis van keel (rood) in een ring van lazuur, links: doorsneden van zilver en sabel (zwart), beladen met een leeuw van het een in het ander, getongd en genageld van keel.
II. Golvend doorsneden, boven in lazuur een klaverblad van drie, ter weerszijden vergezeld van een bebladerde korenaar, alles van goud, oprijzend uit de deellijn, onder golvend gedwars balkt van vijf stukken zilver en lazuur.

Ter verklaring van de wapenfiguren het volgende: Spijk betekend zoiets als spits of punt. Vroeger vormde het oud-alluvisch terrein, ter plaatse waar het dorp ligt, een vooruitspringende kwelder- of oeverwal, een spits in de Fivel- en Eemsboezem. Aan deze omstandigheid zal Spijk zijn naam verschuldigd zijn. Het ontstaan van de Spijkster wierde kan dateren van circa 7 a 5 eeuwen voor Christus. De geografische ligging en de naam Spijk wordt dus verzinnebeeld door het onder I. omschreven kwartier. “in goud, half gekapt van lazuur”, hetwelk een gepunt vlak te zien geeft. De kleuren geel en blauw zijn mede ontleend aan de wapenkleuren van het geslacht Alberda: “in blauw drie lelies, in het hartschild vergezeld van een ster, alles van goud”. De Alberda’s bewoonden in de 16e eeuw het “Huis te Spijck”, thans “Borgstee” genaamd, aan de aloude Nesweg. De ring van blauw duidt op de bijzondere karakteristieke centrale dorpsaanleg op een wierde en de ringvijver of dobbe rondom de kerk.

Het z.g. Andreaskruis wil herinneren aan het feit dat de r.katholieke, sinds 1595 Neder. Hervormde kerk, blijkens een bewaard gebleven kerkzegel van 1534, was gewijd aan de eerste discipel door Christus geroepen. Volgens overlevering zou Andreas aan een dergelijk kruis zijn gestorven.

De leeuw is die van het geslacht Ubbena, leden van dit oorspronkelijk Oostfries geslacht resideerden na de Alberda’s op het “Huis te Spijck” en op het adellijk huis ten zuiden van Spijk, de huidige “Ubbenaheerd”. De Ubbena’s noemden zich “Heer tot Spyck”. Grafzerken en een tweetal rouwborden in de Andreaskerk, resp. van 1625 en 1721/1723, herinneren aan beide geslachten.

De golvende dwarsbalken hebben betrekking op het feit dat het dorp aan “den olden dyck”, van oudsher aan zee ligt, het grond- gebied op de zee is veroverd en verder op de vele watervloeden die in de loop der eeuwen Spijk hebben geteisterd.

Het klaverblad is een van de meest voorkomende heraldische symbolen van de eigenerfde boer, de edele heerdbewoner. Op verschillende oude grafzerken in en om de Andreaskerk komt dit symbool voor.

De korenaren welke het klaverblad flankeren duiden op het agrarisch karakter van het dorp. Dat deze oprijzen uit de golven duidt uiteraard ook op het aan de zee ontworstelde, vruchtbare land: “Ex Undis”, uit de wateren!
“Wat Rijkdom elders ook het woest geweld der baren Verslinde en doen vergaan,
Hier brengt het golfgeklotst in gouden korenaren Den Landman schatten aan”.
(Opschrift op een steen, 1840, van de sluis bij het v.m. Spijkster Pomphuis, thans aangebracht bij de Spijksterpompen).

Mede ter gelegenheid van de eerste Spijkster Gastendag in 1966, georganiseerd door de Stichting Dorpsbelangen, werd een z.g. Spijkster Vlag ingesteld. Deze sluit zeer nauw aan bij het boven omschreven heraldisch embleem. De banistische beschrijving van de vlag luidt:

“Vijf evenhoge banen van blauw, wit, zwart, wit en blauw, met een over de lengte van 1/3 vlaghoogte naar de hijs, c.q. broek, verlengde rechthoekige driehoek van geel, op het midden daarvan een verkort Andreaskruis van rood, in een ring van blauw waarvan de middellijn gelijk is aan 1/2 van de vlaghoogte”.

De verlengde driehoek met ring en Andreaskruis is het voornaamste bestanddeel van het dorpswapen. De banen wit en blauw synoniem de golvende stukken, terwijl de banen wit en zwart de kleuren van de Ubbena-leeuw zijn. De kleuren geel en blauw zijn die van het Alberdawapen. Verder kan men tenslotte het geel van de verlengde driehoek ook als ontleend beschouwen aan het gouden klaverblad en dito korenaren en duidt op het agrarisch karakter van het wierdedorp Spijk en omgeving. Wapen en vlag willen symbolen zijn van een florissant centrum- dorp met een landelijke aantrekkelijkheid.


JB Bronsema